Amidrah saihaan tegehdee ajil hiih tuunees ch iluu saihan yum….

Neg heseg amidral mine uitgartai, ymarch sonirholgvi ungurdug baisan bol odoo bvh zuil shal uur..bi ajiltai bolsonii deer amidraliin hev mayag maanch uurchlugdsun..odoo l bi uuriiguu amid gedgee mun busdad heregtei, nuluutei hvn bolson gedgee mederchiine. Urid ni bi ugluu 10 tsagt bosch oroo huraagaad, nuuree ugaaj, tsaigaa uusaar baital 12-boldog baisan bol odoo ugluu 6-n tsagt bosch 7-30gehed bvh l zvilee amjuulchaad gereesee erch hvcheer dvvren ajliinhaa zvg yaran guine. Urid nit tsag hugatsaag minut sekunteer ni medren hurdan margaash boloosoi gej unguruudug baisan bol odoo shine 7-n honog ehlelee gej l baih shig baisan chin, margaash amraltiin udur saihan amraad ireerei gej ajliinhaa hamt olnoos sonsono..amidral saihan yumaa ter tusmaa tsag hugatsaatai uraldan amidrah..urid ni bi yagaad ene buh saihan zuiliig medrelgvi amidarch irsiim boloo..dunguj sayahan oyutnii shireenees salsan shinehen ajiltan minii huvid shantrah, uurtuu gutrah , medehgvi chadahgvi zvils ih garch baigaach ene bvhniig davan tuulah setgeliin tenheeg minii hamt olon, naiz nuhud, ger bvl maani l nadad ugch baina..anh ene ajild orohiin tuld ank-t bugluj, shalgalt ugch, 2-ch udaa yriltsalagand orj nileed ih davaag tuulahdaa ene ajild l oruulaad uguuch gej, oroi untahiinhaa umnu vrgelj zalbirdag baij bilee. Getel odoo bi nuguu hvseed baisan ajildaa orchihson murtluu setgel mine hanahgvi buur iluu ihiig hvseed untaj ch chaddaggvi…uuriinhuu chadah, hvreh gazar hvrtlee yvahiig hvschiine.Odoo baigaagaasaa ilvv ihiig bi hiij bvteej chadiishdee. Gagtshvv nadad tsag hugatsaa l heregtei baih……

Зүгээр л...

Гадаа бороо ороод байгаль дэлхий сэргэж байгаа ч сэтгэлд нэг л гунигтай.. Хүн гэж сонин шүү бороо бороо ороорой гээд алгаа тосож байсан нь саяхан атал 3-хан хоног дарааллан орсоны дараа бороог нараар солихыг хүсэж байдаг...Ямартай ч энэ бороо байгаль дэлхийн бүх л муу муухай зүйлсийг урсган авч байгаатай адил хүмүүсийн сэтгэлийг ч мөн адил сайн шиг угаагаад өгөөсэй...

Цаг хугацааг гэнэт долоовор хуруугаараа зогсоож
Үхлийг жинхэнэ амьдрал гэж нэрлээд
Үлдэж буй насаа намрын навчинд өгмөөр байна
Шунал хүслийн эзэн баймааргүй байна
Шувуу эсвэл шоргоолж болмоор байна
Ертөнцийн хойд захаас бүхнийг шинээр эхлэмээр байна
Ерөөсөө энэ амьдралыг савандаж байгаад сайн гэгч нь угаамаар байна..

Oyutan nasaa gej.....

Unuudur minii huvid ih hetsvv udur bailaa. hvmvvs yridagshdee udurjinguu bvtelgvitvel buruu hul ni deeree bosson udur bailaa geed l...unuudur bi yag tegsen bololtoi.Uuriinhuu haihramjgvi baidlaas bolj utasaa aldtsan. estoi galzuurahnee.tegehdee odoo negent bolood ungurtsun yumnii hoinoos haramsaad yahavdee..Tegehdee l utasgvi baina gedeg tam yuma.ajil turulch bvtkvv, hvn amitantai ch holboo barihiin argagvi. Haa saigvi l zogsoj baidag nuguu 100-giin tsagaan utasnuud chin namaig utasgvi boltsoniig medsen yum shig hereg bolohoor oldhooch baichhiimaa..za ench yahav.ene 7-n honog oyutnuudiin huvid uhaarliin 7-n honog bolj baih shig bainaa. oyutnuud dund bich hamaarna. medehgvi oilgohgvi baisan zvilee yvtsiin shalgalt uguhduu bagshiin nvdiig hariulj huulj baigaad oilgodiim baina. shalgaltiin matrial taraaj uguhuur ni avaad harsan chin meddeg yum tsuuhun shvv. bagshiig barag l vzeegvi haraagvi yumaaraa shalgalt avchlaa daa geed l bodoj baisan chin devtree suhuud vzsen chin ter chigeeree baidiimdaa.bid ch tegej baigaad alah uls shvv muu bagshiigaa heregt hiihne bainashdee..devtreech suhuj haraagvim baij zaagaagvi vzeegvi haraagvi ene ter geed l.......ee ene shalgalt uu ih yum uhaaruulna shvv..Za tegeed uhaarliin 7-n honogiin daraa unaltiin 7-n honog vrgeljleh baihdaa keke..ene bol oyutnuudiin yria. tegehdee araich tiim yum bolohgvi bailgvidee. tsagiin yumiig tsagt ni hiigeed baival....tiimee

Энэ миний амьдрал

Хүний яаж амьдрах надад уг нь чухал биш л дээ. Тиймдээ ч би хэн нэгний амьдрал руу өнгийж явдаггүй. Гэтэл бусдад миний амьдрал сонин байдаг бололтой. Хаана амьдардаг, ямаршуухан амьдралтай, хэн хэнтэйгээ амьдардаг, бараг л өдөр оройн хоолондоо юу иддэг гээд л бүх зүйл маань…. Энэ бүх асуултын хариултыг надаас өөр мэдээж хэн ч мэдэхгүй. Хачирхалтай нь өөрийнхөө амьдралын талаар өөр хэн нэгнээс сонсох нь элбэг. Зарим нь өрөвдөж, үлдсэн нь атаархаж ярина. Юу ч гэж ярисан үнэндээ надад хамаагүй ээ. Гэхдээ үнэн юм үнэнээрээ л сайхан. Хэн нэгнээр атаархуулж, эсвэл өрөвдүүлж амьдрахыг үнэндээ би хүсэхгүй байна. Гэтэл энэ миний биш намайг төрүүлж, өсгөж байгаа аав ээжийн минь амьдрал болохоор хэн нэгнийг миний гэр бүлийн талаар амандаа орсноороо битгий чалчаасай гэсэндээ өөрийн гэр бүлийн үнэн бодит амьдралыг бичихийг зорилоо. Миний аав ээж хоёр Сүхбаатар аймгын Наран сумых. 1980 онд гэр бүл болж 1985 онд анхны хүүхэд болох миний эгч мэндэлсийм. Ээж минь их ухаалаг, ажилсаг, амьдралынхаа төлөө зүтгэдэг нэгэн байсан болохоор биднийг өөрсдийнхөө амьдралаас илүү сайхан амьдраасай гэсэндээ хотруу 1982 онд аавыг ятгасаар байгаад нүүж ирсэн. Ингээд л Батхүрэлийнх гэдэг айлын амьдрал цэцэглэж эхэлсийм даа. Эгчийг төрсний дараахан удалгүй 1987 онд би төрж аав ээждээ бас нэг баярыг бэлэглэсэн. Түүний дараа дүү минь 1989 онд мэндэлснээр манай гэр бүлийн гишүүд үндсэндээ бүрэлдэж дууссан. Ээж минь нягтлан бодогч мэргэжилтэй, тухайн үедээ 60-р дэлгүүрт нягтлан бодогч хийдэг байсан ч нэг хэсэг хувьчлал явагдсанаар ээж ажилгүй болж хувиараа их ч бизнес эрхэлсэн. Зарим нь дампуурч, нилээд нь ашигаа өгсөн дөө. Ээжийг ажилгүй болох үед анх удаа л манайх гэдэг айл заримдаа хоолтой, заримдаа хоолгүй байж үзсэндээ. Аав монголын цахилгаан холбоонд ажилладаг байсан ч гэрэл цахилгаан, утас, байрны мөнгөнд цалингаа өгөөд л дуусчихдаг байсан. Манай дүү тэр үед жоохон байсан ч их ухаантай хүүхэд байсан. Зайрмаг идэж байгаа хүүхдүүдийг харахаараа “ээжээ би зайрмаг идмээр л байна гэхдээ та дараа мөнгөтэй болохоороо надад яг ийм зайрмагнаас 2-ыг заавал авч өгөөрэй” гээд л зүрх шимширтэл хэлдэг байж билээ. Тэгэхдээ бидний энэ байдал удаан үргэлжлээгүй юм. Ээжийн минь хичээл зүтгэлийн ачаар бид дахин хүссэн зүйлээ идэж ууж, хүссэн хувцасаа өмсөж элбэг хангалуун л өссөн. Биднийг сайхан амьдруулхын тулд ээж минь хэт их ажилснаас янз бүрийн л аймшигтай өвчинтэй тулгарч байсан. Энэ бүхэн биднийг идэж ууж, хувцаслахад амьдрал оршдоггүй гагцхүү элэг бүтэн гэр бүл л сайхан амьдралын утга учир гэдгийг ойлгоход тусласым. Ээж аав маань биднийг их орой төрүүлсэн болохоор бид 3-ын нэг нь ч гараас гараагүй одоог хүртэл ээж аавынхаа олсон мөнгөнөөс хуваалцсаар л байгаа. Ээж аав маань биднийг хатуу гараар зөв хүмүүжүүлсэн болохоор биднээс муу амьдрах хүн байхгүй гэдэгт би итгэдэг. Айлын хүүхдүүд дунд эцэг эхийгээ зовоодог нэг хүүхэд заавал байдаг гэсэн. Тэр нь эгч дүү бид 3-аас би юм шиг байгаан. Яагаад гэвэл би зөв ч, буруу ч нэг юм руу тэмүүлсэн л бол түүнийхээ эцсийг үзэх гэж зүтгэдэг зантай болохоор.. Энэ зан маань надад их ч гай болж, түүнийхээ ачаар ээжийгээ их ч уйлуулсан даа. Тэгэхдээ ээж минь ингэлээ гээд надад нэг ч удаа гомдолж байгаагүй ээ. Миний гэр бүлд бусдын л гэр бүлтэй адил баяртай, жаргалтай, маргаантай, нулимстай өдрүүд өнгөрдөг. Гэхдээ энэ бүхний эцэст би гэр бүлдээ хайртай. Учир нь миний амьдралын хамгийн аз жаргалтай өдрүүд энэ л гэрт өнгөрч байдаг учираас.

Хацар эсгэх нулимс шиг гашуун болохоор нь амьдралд би хайртай
Хааяа чихэр амтлуулчихаад буцаагаад авчихдагт нь хайртай
Хүссэн бүхнийг минь ёсоор болгодоггүйд нь хайртай
Хүч хүрэхгүй нь гээд сөхрөхөд түшиж босгодогт нь хайртай.

Зовлон үзсэн хүний нулимс хүртэл хатдаг

Магадгүй та 25-р суваг телевизээр гардаг “Танайд хоноё” нэвтрүүлгийг үзсэн бол энэхүү үгийг сонссон байх. Энэ үгийг монгол улсын иргэн, эцэггүй 2 хүүхдийн эх, өрх толгойлсон эмэгтэй, өвчинд нэрвэгдсэн бүсгүй хүн хэлсэн юм. Хүн бүхэнд л өөр өөрийн гэсэн зовлон байдаг. Гэхдээ энэхүү нэвтрүүлгийг үзээд би зовлон гэж өлсөх, гутрах, шантрах, хэн нэгнээс хагацах, хүмүүст дээрэлхүүлж аль муугаараа хэлүүлэх, мөн хэн нэгэнд зодуулахыг ч хэлдэггүй юм байна гэж бодсон. Хааяа нэг хоолгүй хонох үедээ ээждээ уурлан “би заавал баян хүн” болоод сайхан амьдарна ингэж л зовж амьдрахгүй гэж хэлж байснаа бодоход зовлон гэж юу байдгыг ч мэдэхгүй тэнэг явснаа энэ нэвтрүүлгийг үзсэнээс хойш ухаарлаа. Хүний тэвчээр барагддаг бол энэ эмэгтэйн тэвчээр аль хэдийн барагддагаа барагдаад дууссан баймаар гэтэл үгүй. Энэ бүсгүй туулсан амьдралынхаа тухай ярихдаа надад тохиолдсон энэ бүхнийг би зовлон гэж бодохгүй байна. Магадгүй бурхан намайг амьдралд тэнцэх нь үү үгүй юу гэдгийг шалгахын тулд энэхүү саадыг илгээсэн ч юм билүү тиймээс би шантарч болохгүй ээ. Би тэнцэх ёстой, амьдармаар байна ш дээ гээд л нүднээсээ нулимс биш инээд цацруулж байсныг хараад өөрийн эрхгүй энэ бүсгүйгээр бахархах сэтгэл төрж байсым. Амьдрал хүмүүст саад бэрхшээлийг ялгалгүй тарааж байдаг ч энэ бүсгүйд хэтэрхий гэж хэлмээр хүнд ачааг нуруу нь дээр нь үүрүүлсэн юм шиг. Магадгүй энэ хүний оронд би байсан бол аль хэдийн тэр их ачаандаа дарагдаад үхлээ хүлээгээд хэвтэж байх байсан биз. Хүний биеийг олж төрнө гэдэг “зүүний үзүүр дээр хэдэн арван мянган будаа асгаад нэг шигхэг нь тогтсонтой” адил ховор заяадаг энэ амьдарлаа эгэл даруухан хэрнээ ухаалаг энэ бүсгүй хичнээн хайрлаж байгааг харсан хэний ч нулимс урсахгүй байх аргагүй. Амьдрахын төлөө, амьд байхын төлөө, аз жаргалынхаа төлөө зовлонг сөрөн яаж тэмцэдгийг харуулж чадсан энэ бүсгүйд миний энэхүү тэмдэглэлийг уншиж байгаа таныг, мөн таны хамаатан садан найз нөхдийг туслаарай хэмээн хүсэх гэсийм. Монголчууд эвтэй байхдаа хүчтэй гэдэг шиг энэ бүсгүйд хүчээ нэгтгэн нэг өдрийнхөө ч болов хоолны мөнгийг хандивлая. Биднээс нэг их мөнгө гарахгүйшдээ. Хүн амьдрахыг хүсэж байхад чи үхэх ёстой гээд үхүүлж болохгүй биздээ.

Хэрвээ тэ энэ бүсгүйд туслахыг хүссэн бол Голомт банкны аль ч салбар дээр очиход Тунгаа гэдэг энэ эмэгтэйн хандвын данс байгаа. Энэ бүсгүйд эмчилгээ хийлгэхэд нийт 90 сая төгрөг хэрэгтэй гэсэн. Их сонсогдож байгаа биз. Гэхдээ хүний амьтай яаж дүйхэв. Энэ хүн амьд байвал 90 саяаас ч илүү их хөрөнгө оруулалтыг монгол улсдаа хийж чадахаар чадвартай. Өөрийн хийх гэж байгаа мөнгийг бага гэж битгий бодоорой.1000 ч мянгадахгүй. Дуслыг хураавал далай гэдэг сайхан үг бий шүү дээ. Мөнгөн хандив өргөх боломжгүй бол сэтгэлээсээ энэ бүсгүйн өмнөөс зул өргөж буян үйлдээрэй гэж хүсье! Сайн үйлс дэлгэрэх болтугай.

Баасан гаригын үдэш

Бяр чадлын ундарга тул бодож сэтгэхэд цаг гарга
Бага залуу харагдах тул тоглож наадахад цаг гарга
Орчлонгийн жам өршөөлгүй тул мөргөж сүсэглэхэд цаг гарга
Оюун ухаан дундрашгүй тул уншиж мэдэхэд цаг гарга
Ариун хишиг бурханых тул хайр сэтгэлдээ цаг гарга
Аз жаргалын харгуй тул найз нөхөддөө цаг гарга
Зүрх сэтгэлийн дуулал тул инээж баясахад цаг гарга
Зүдрэх цаг ээлжтэй тул өглөг хишигт цаг гарга
Хөлс болгон шагналтай тул ажил хөдөлмөрт цаг гарга
Хүрэх диваажин нэхэлтэй тул буян хураахад цаг гарга

Энэ шүлэг надад ихийг өгүүлж байгаа шиг та бүхэнд ч мөн адил ямарваа нэгэн зүйлийг ойлгоход тань тус дэм болох болтугай. Энэхүү эссегээ би алдаж,онож яваа оюутан та бүхэндээ зориулан бичлээ. Хэрвээ та монгол улсдаа өөрийн чадах хэмжээний хөрөнгө оруулалтаа хийж яваа сайн оюутнуудын нэг бол энэхүү эссег маань цааш унших хэрэггүй ингээд л дуусгачих. Харин тийм биш бол наашаа суу. 100-д нэг гэж хэлэгдэх тэдгээр оюутнуудын тоог бүгдээрээ, хамтдаа нэгээр нэмэхийн төлөө зүтгээд үзье! Миний хувьд хичээл болгон дээр сайн үнэлгээ авдаг, бие даалтуудыг цаг хугацаанд нь хийдэг, өдөр болгон номын санд сууж мэдлэгээ арвижуулдаг тэдгээр сайн оюутнуудын нэг биш л дээ. Би жирийн л нэг оюутан. Ихэнх оюутнуудын адил хичээлээ хааяа тасалчихдаг, бие даалтаа хийгээгүй бол тэр цагыг цонхтой гэж, ээж аавдаа худлаа хэлээд унтчихдаг, өөрийн сонирходог, гайгүйхэн үнэлгээ авдаг, мөн дүндээ хатуу биш багшийн хичээлийг тэсэн ядан хүлээдэг, дургүй ойлгодоггүй хичээл орвол минут бололгүй хэн нэгнээс цаг асуун завсарлахыг хүлээж суудаг, хичээл тархаар бөөн баяр болон гэрлүүгээ нэг их хийх ажилтай хүн шиг яардаг, хааяа баасан гаригыг найзуудтайгаа бааранд өнгөрүүлчихдэг “Гэхдээ ямарч юманд хил хязгаар, зааг байх ёстой” гэдгийг хатуу санаж явдаг ийм л нэг оюутан.. Заримдаа би найз нөхдийнхөө төрсөн өдрөөр найзуудтайгаа Бааранд ордог л доо. Баяраа тэмдэглэнгээ бааранд суугаа охид залуусыг ажиглахад ихэнх нь л ямарч хүсэл зорилгогүй, охид нь намайг хэн нэгэн залуу олж хараасай гэсэн шиг бүжгийн талбайд тайчих шахам бүжиглэж, харин залуус нь яаж ийж байгаад л эндээс нэг охин аваад гарчих юмсан гэсэн харцаар бүжгийн талбайруу цоо ширтэнэ. Энэ бүхэн шөнийн 22 цагаас үүр гэгээртэл хийж буй монгол улсын ирээдүй болсон ихэнх оюутнуудын ажил ба амьдрал. Эдгээр оюутнууд өөрсдийн эрх үүргээ мэддэггүйдээ энд байгаа гэж та бодож байна уу? Харин ч үгүй.. Бид өөрсдийн эрх үүргээ хэнээс ч илүү сайн мэддэг. Гагцхүү бид өөрсдөдөө хил хязгаар, хэмжээ тогтоож чаддаггүйгээс л үдшийн бүрий үүрийн гэгээ болтол эцэг эхийнхээ сэтгэлийг зовоож энд байгаа нь энэ. Энэ бүхэнд та хэнийг буруутгах вэ? Оюутан бидний чөлөөт цагыг зөв боловсон өнгөрүүлэх газар байгуулж өгөөгүй улс төрчдийн буруу юу? эсвэл өнөөдөр чамайг хүний дайтай хүн болгох гэж олсон хэдэн төгрөгөө өөрөөсөө хүртэл харамлан байж чамд л зориулдаг эцэг эхийн чинь буруу юу? Энэ асуултын хариултыг эрхэм уншигч таньд үлдээе! Амьдралд өөрийн гэсэн хүсэл зорилгогүй хүн юу ч бүтээж хийж чаддаггүй. Харин урдаа зорилго тавиад түүндээ хүрэх гэж үхэн хатан тэмцэж зорилгодоо хүрч чадсан хүн л аз жаргалтай амьдардаг. Цаг хугацаа хувьсан өөрчлөгдөж, хорвоо ертөнц дээр оршин буй хүн төрөлхтөн ч дэвшил хөгжлийн замруу тэмүүлхийн хэрээр, залуус бидний эзэмшиж буй мэргэжилд их өндөр шаардлага тавигдах болсон. Бидний зарим нэг нь цаг үеэ мэдэрч өөрийн байр сууриа хадгалан үлдэж байгаа ч, ихэнх залуус үүнийг анзааралгүй, ихийг сурч мэдэх энэ л үеэ Бааранд өнгөрүүлж буй нь нууц биш. Тэгвэл бид орчин үетэйгээ хөл нийлүүлэн алхахын тулд яах ёстой вэ? Энэ их амархан. Цаг хугацааг хийсэн бүтээсэн зүйлтэй өнгөрүүлэхэд л хангалттай. Оюутан байх үед найз нөхөдтэйгөө наргиж цэнгэх үе хэнд ч байдаг. Гэхдээ яагаад заавал бааранд өнгөрүүлэх ёстой гэж. Оюутнууд бидэнд хэн хэнээсээ илүү зүйл юу ч байхгүй. Чухамдаа хэн нь урдаа зорилготой, түүндээ хүрэхийн төлөө тэмүүлж, уншиж судлаж байгаагаараа л ялгардаг.
Тиймээс яаг өнөөдрөөс эхлэн урдаа зорилт тавиад ирээдүй болсон эх орон, энэхэн хорвоод төрүүлсэн эцэг эх, алдаж оносон ч амьдрасаар л байдаг өөрсдийнхөө төлөө тэмцэцгээе!! Бусдын хийж чадаагүй зүйлсийг сэтгэж бүтээ, өөртөө зав чөлөө өгөлгүй ажил, хийсэн бүтээсэн зүйлээ хараад баярла, энэ бол амьдрал залуусаа!!!

Амьдрал бол бидэнд өгсөн бурханы бэлэг. Харин амьдралдаа хийж буй зүйл чинь бурханд өгч байгаа таны бэлэг.

Ажлахын тулд сурах уу? Сурахын тулд ажлах уу?

Хэрвээ та сурахын хажуугаар ажил хийдэг бол дээрх асуултыг өөрөөсөө нэг асуугаад үзээрэй. Ажил хийдэггүй та ч мөн адил би сурахын тулд ажиллах байсан уу? ажиллахын тулд сурах байсан уу? гээд.. асуултынхаа хариултыг өөртөө үлдээгээд түүндээ дүгнэлт хийгээд тэмдэглэлийнхээ дэвтэрт бичээрэй. Магадгүй хэзээ нэгэн цагт дэвтрээ нээгээд уншихад таны бодол өөрчлөгдсөн ч байж болно шүү дээ. Анх би 7-р ангидаа хүн идэхийн тулд амьдрадаг уу амьдрахын тулд иддэг үү гэсэн зохион бичлэг бичиж байсан юм. Тэр үед би яаг л өөрийн бодол санаагаар хүн идэж байж л ажлах эрч хүчтэй болно. Ажил хийж байгаа юм чинь мэдээж хүссэн зүйлээ худалдан авч сайхан амьдарч чадна гэж бичиж байснаа санаж байна. Сүүлд бодоход миний бодол арай л буруу байсныг би олж мэдсийм. Энэ сэдвийн хувьд өнөөгийн залуусын л амьдрал. Би дээрх асуутыг яаг энэ эссег бичиж байх явцдаа өөрөөсөө асууж үзэхэд хүн сурахын төлөө ажиллаж бас ажлахын тулд сурдаг юм шиг санагдлаа. Би бусдын л адил оюутан. Надад сурахынхаа хажуугаар ажиллаж байсан үе байсаан. Уг нь зорилго маань эзэмших гэж буй мэргэжлээрээ сайн сурах гэтэл сурахад надад сургалтын төлбөр хэрэгтэй. Мөнгө ургадаггүй учир би заавал хөдөлмөрлөж байж мөнгө олно олсон мөнгөөрөө сурах эх үүсвэрээ нээнэ. Ингээд бодохлоор миний хувьд сурахын тулд ажил хийж мөнгө олно, олсон мөнгөөрөө сайн сурч ирээдүйгээ бүтээн цогцлоох юм шиг санагдаж байна. Гэхдээ ямар ч зүйлийг их олон талаас нь харах хэрэгтэй л дээ. Сурахынхаа хажуугаар ажиллахыг бас буруу ч гэж бодож болохым учир юу вэ гэвэл: оюутан байх хугацаанд бидэнд сурч мэдэх зүйл маш их байдаг ч хугацаа маш богино 4-хөн жил. Нүд ирмэх зуур өнгөрөх энэ цаг хугацаанаас, бас ихийг сурч мэдэх энэ үеээсээ мөнгө олохын тулд хумслаад байвал та 100% мэдэж болох байсан мэдлэгээсээ 50%-д хүрэхтэй үгүйг нь мэдээд үлдсэн хувийг нь ажил хийхийн тулд алдаж байна гэсэн үг. Энэ алдсан мэдлэгийг та өөрөө л цаг гарган хичээж олж авахгүй л юм бол дахин хэн ч таньд зориулан заахгүй. Ингээд бодохоор та сурахын тулд хөдөлмөрлөж байж мөнгө олсон. Гэтэл тэр их хүч хөдөлмөр, хөлс шингэсэн мөнгөндөө дүйцэхүйц мэдлэг олж авахгүй бол ажил хийж сурсаны ашиг байна гэж үү? . Уг нь боломжтой бол та ажилласан ч өөрийн сурч байгаа мэргэжилд тус болохуйц зүйлээр ажиллавал таньд арай л хялбар байх. Тэгээд ч хүн насан туршдаа оюутан байж сурдаггүй шүү дээ. Харин амьдралынхаа ихэнх үед нь ямарваа нэг ажил хийж амьдрах нь гарцаагүй. Сурах хугацаа бага харин ажиллах үе их. Ингээд бодохоор сурах үедээ сурсан шиг сураад, төгсөөд яаг л мэргэжлээрээ ажилаад тэр ажилдаа бусдаас тэргүүний байж чадвал амьдралын утга учир тэнд л байгаа юм шиг. Төлбөрөө яаж олох вэ? гэж үү.. Тэтгэлэгт хөтөлбөрт хамрагдаж яагаад болохгүй гэж. Та ажил хийж мөнгө олно гэж санаа зовохгүй. Гагцхүү толгойгоо л сайн цэнэглэж, сайн ажилуулах л үлдэж байна. Ингээд л та үнэгүй сурч болохоор боллоо. Таны бодол, миний санаа бодолтой нийлэхгүй байж болох ч энэ миний л бодол шүү дээ.

Хүүе цаана чинь Монгол хөгжөөд байна

Хаа сайгүй л мөсөн гулгуурын талбай. Амралт эхэлснээс л хойш эргэн тойрондоо юу болоод байгааг ажиглах зав гарлаа. Хэзээдээ энэ их талбайг барьчихваа. Ойрдоо цэвэр агаар амьсгалж, эрүүл мэнддээ анхаармаар санагдаад нилээдгүй мөнгөө котоконд зориулав. Би л коток тоглож сурч байгаа гэсэн шиг энд тэндгүй л хөх няц. Коток нь дээр гулгаж байгаа хүүхдүүдийн ихэнх нь 10-н жилийн сурагчид бололтой. Жоохон хүүхдүүд гэхэд ёстой айхтар. Аль хэдийн гулгаад сурчихсан. Би ч хэд хэдэн удаа савж унасны эцэст нэг муу юм тогтдог боллоо. Сурах гэж их л хичээж байна сурах байх гэж найдаад л… Ямар ч байсан монгол улс минь хөгжиж л байна. Бид нарт чөлөөт цагаа хөгжилтэй, сонирхолтой өнгөрүүлэх боломж бий болж байгаагаас гадна, энэ жилийн өвөл эрээд хүсээд хайгаад олохгүй байгаа цас гээч байгалийн үзэгдлийг эндээс харж, барьж, хүсвэл идчиж болохнээ..
Баарны нүд өвдөм хурц гэрэлд, утаа үнэрлэн мансуурч байхаар сайхан эрүүл агаар мэдэрч дээр нь спортоор хичээллэж, илүүдэл жингээ хаяж, ханиад томуунаас холуур чөлөөт цагаа өнгөрүүлэх газар хотын төвөөр, захаар ер нь хаа сайгүй бий болсон байна шүү нөхөд минь. Аан тийм манай дүү 10-н жилийн сурагч л даа. Ээжээс хааяа мөнгө авхаараа РС тоглочихдог байсан чинь, саяхан би гэрлүүгээ ирэх замдаа дүүгээ коток нь дээр гулгаж байхыг олж хараад баярласан гэж жигтээхэн. Дүү минь одоо л мөнгөө юунд үрэхээ зөв тооцоолсон бололтой. Биед хор нөлөөтэй рс тоглоом, чихэр боов гэх мэтийн хэрэггүй зүйлд мөнгөө үрж байхаар энэ нь ч дээр. Баярлалаа хотын даргаа.

Тамхичдын орон

Манай гэрт тамхи татдаг хүн байдаггүй болохоор ч тэр үү? Тамхины утаа үнэрлэнгүүт л дотор муухайраад, ойрдоо нэг л бишээ. Хаа сайгүй л тамхи татсан улс. Хажууд нь удаахан зогсоод ч юм ярихын аргагүй. Хувцасанд татаж байгаа тамхинынх нь утаа шигэчих гээд естой хэцүү. Тамхи татдаг хүнээс ямар үнэр үнэртэдгийг мэдэх үү? Хичнээн цэвэрхэн гоё хүн байлаа ч тамхи татдаг л бол надад огтхон ч сайхан харагддаггүй. Саяхан би нэг сэтгүүлээс энэ судалгааг олж уншсан юм. Насанд хүрсэн тамхичдын тоогоор эрэмбэлсэн нэг сонирхолтой тоо байна. Манай улс эхний 5-д цохиж явах юм. Дэлхийн эрүүл мэндийн байгуулагаас хийсэн энэ судалгаанд 100 хүн тутмын 46.7% нь тамхи татдаг гэдгээрээ манай улд дэлхийд хамгийн том тамхи үйлдвэрлэгч орнууд болох Хятад, Зимбабве, Энэтхэг, Франц, Итали зэрэг орнуудаас хол тасархай түрүүлж явна. Дэлхийн дунджаар насанд хүрсэн 100 хүн тутмын 27 нь тамхи татдаг байтал манай үлсад тамхи татдаг насанд хүрэгсэд үүнээс 2 дахин илүү байна гээд боддоо. Үнэхээр аймшигтай..Ингээд бодохоор манай улс буруу талаараа л бусдыг араасаа дагуулан хөгжөөд байх шиг.

Тамхи татдаггүй хүн хаана ч ажилтай

Монголчууд бид тамхи татах гэж ажлынхаа цагаас хумсалсаар ирсэн билээ. Таныг өдөрт хэдэн удаа тамхи татав , хэдэн минутыг ажлын бус зүйлд зориулаь гэдгийг хэнч хянадаггүй учраас цалингаа ч гэсэн бүтэн авч байдаг. Гэтэл Германп ажилд авах зар дээр “Тамхи татдаггүй” байх гэсэн шаардлага заавал байдаг гэнэ. џагаад ийм шаардлага тавих болсон тухайд үндэслэл бүхий дараах судалгааг гаргажээ. Жишээ нь: Тамхи татдаг хүн жилд хамгийн багаар бодоход 13.9 ажлын өдрийг ямар ч үр бүтээлгүй өнгөрөөдөг байна. Энэ улсад нэг цагын ажлын хөлсийг дунджаар 10 евро хэмээн тооцвол тамхи татахад тухайн хүн жилд 1390 евро буюу манайхаар 2.1 орчим төгрөгийг компаниасаа зүгээр л завшдаг ажээ. Харин Монголд яадаг вэ? Бяцхан судалгаа хийе л дээ. Бүтэн жилийн 365 хоногоос ажлын 261 өдөр байдаг гэж үзье. Өдөрт нэг цагыг тамхи татахаар орж гарахад зарцуулдаг хүн жилд 261 цагийг дэмий өнгөрөөх нь. Мөн нэг өдрийн хөдөлмөрийн хөлсний доод хэмжээг 500 төгрөг гэж үзвэл тухайн компани татдаг нэг ажилтандаа 130 гаруй мянган төгрөгийг бэлэглэх ажээ. Цомхон багтай жижиг компанийн арван ажилтан тамхи татдаг байхад л нэг сая гаруй төгрөгийг байгууллагаасаа завшиж болох нь ээ. Түүнчлэн Германд 6-10 цагийг бүтэн, 1-6 цагийг хагас цагаар тооцон цалинжуулдаг бол Монголд 8 цагийг бүтэн ажилласнаар тооцдог. Харин бүтэн ажиллаж байна уу? үгүй юу? гэдгийг хянах боломж бараг байхгүй гэхэд болно. Гэхдээ сүүлийн үед албан байгууллагууд цаг бүртгэлийн автомат системтэй болж байгаа бөгөөд ажилтан та ч нэг талаар эрүүл мэндээ бодож, нөгөө талаар ажлын үүргээ ухамсарлан тамхи татахгүй байх хэрэгтэй ажээ.